Rơ le điện là gì? Cấu tạo, nguyên lý hoạt động của rơ le

Trong mọi hệ thống điện từ dân dụng đến công nghiệp, rơ le điện luôn là linh kiện không thể thiếu. Với khả năng điều khiển tải lớn bằng tín hiệu nhỏ, rơ le giúp kỹ sư tối ưu mạch, nâng cao độ an toàn và giảm thiểu rủi ro.

Để vận hành và bảo trì hiệu quả, việc nắm rõ rơ le điện là gì, cấu tạo và nguyên lý hoạt động là yêu cầu cơ bản với bất kỳ người làm kỹ thuật nào. Cùng Vũ Nguyên JSC giải mã chi tiết về thiết bị rơ le tại bài viết này! 

Rơ le điện là gì?

Định nghĩa rơ le điện

Rơ le điện là một thiết bị đóng cắt tự động, hoạt động dựa trên nguyên lý sử dụng tín hiệu điện để điều khiển mạch công suất khác. Nói cách khác, rơ le đóng vai trò trung gian, nhận tín hiệu điều khiển từ mạch điện áp hoặc dòng điện nhỏ, sau đó đóng hoặc ngắt mạch tải có công suất lớn hơn.

Relay trong tiếng Anh là gì?

Trong tiếng Anh, rơ le được gọi là Relay. Thuật ngữ này xuất phát từ cơ chế “chuyển tiếp” tín hiệu điều khiển, dùng phổ biến trong kỹ thuật điện, điện tử và tự động hóa.

Rơ le có tác dụng gì?

Rơ le có các chức năng chính:

Bảo vệ mạch điện: Ngăn quá tải, ngắn mạch hoặc điện áp bất thường.

Điều khiển gián tiếp: Cho phép điều khiển tải lớn bằng dòng điện nhỏ.

Tự động hóa: Ứng dụng trong lập trình PLC, hệ thống công nghiệp, xe hơi, điện dân dụng.

Cách ly mạch: Đảm bảo an toàn giữa mạch điều khiển và mạch công suất.  

Cấu tạo của rơ le

Các bộ phận chính của Relay

Một rơ le điện thông dụng gồm:

• Cuộn dây điện từ: Tạo từ trường khi có dòng điện chạy qua.
• Lõi sắt động (phần ứng): Bị hút bởi từ trường để đóng/ngắt tiếp điểm.
• Tiếp điểm (contact): Gồm thường đóng (NC), thường mở (NO) và chung (COM).
• Lò xo hồi vị: Đưa phần ứng về trạng thái ban đầu khi mất điện.
• Vỏ bảo vệ: Cách điện, chống bụi và bảo vệ cơ khí.

Ký hiệu rơ le trong mạch điện 

Trong sơ đồ mạch điện, rơ le thường được ký hiệu bằng hình cuộn dây (coil) kết hợp với các tiếp điểm NO, NC. Ví dụ:

• K: Ký hiệu cho cuộn dây rơ le.
• K1, K2…: Đánh số để phân biệt từng rơ le.
• NO/NC: Chỉ trạng thái tiếp điểm thường mở/thường đóng.

 Nguyên lý hoạt động của rơ le

Nguyên lý hoạt động của rơ le dựa trên việc sử dụng từ trường điện từ hoặc nhiệt để đóng/mở các tiếp điểm, điều khiển dòng điện lớn bằng một tín hiệu điều khiển nhỏ hơn. Khi có dòng điện điều khiển chạy qua cuộn dây, nó tạo ra từ trường hút hoặc làm cong thanh kim loại, từ đó tác động lên các tiếp điểm để đóng hoặc ngắt mạch tải. 

Khi ngắt điện, lò xo kéo phần ứng trở về vị trí ban đầu. Cơ chế này giúp rơ le hoạt động như một công tắc tự động.

Ví dụ ứng dụng nguyên lý

Trong mạch khởi động động cơ, dòng điều khiển nhỏ từ nút nhấn kích hoạt rơ le để đóng mạch cấp nguồn lớn cho động cơ.

Trong mạch bảo vệ, rơ le nhiệt tự ngắt khi động cơ quá tải, tránh hỏng hóc.

Các loại rơ le phổ biến hiện nay 

Phân loại theo nguyên lý hoạt động

• Rơ le điện từ (cơ khí): Hoạt động dựa trên lực hút điện từ, phổ biến trong mạch công nghiệp.
• Rơ le nhiệt: Sử dụng thanh lưỡng kim, ngắt mạch khi nhiệt độ vượt ngưỡng.
• Rơ le trạng thái rắn (SSR – Solid State Relay): Sử dụng linh kiện bán dẫn, không có tiếp điểm cơ khí, tốc độ đóng cắt nhanh và bền hơn. 

Phân loại theo tham số

• Rơ le dòng điện: Phát hiện và bảo vệ khi dòng điện vượt mức.
• Rơ le điện áp: Theo dõi điện áp, bảo vệ khi quá áp hoặc thấp áp.
• Rơ le công suất: Dùng trong hệ thống điện công nghiệp, giám sát công suất tiêu thụ.

Các loại rơ le chuyên dụng

• Rơ le bảo vệ: Bảo vệ ngắn mạch, quá tải, mất pha.
• Rơ le thời gian: Cho phép trễ thời gian đóng/ngắt, ứng dụng trong điều khiển logic.
• Rơ le trung gian: Làm nhiệm vụ truyền tín hiệu, cách ly mạch điều khiển và mạch công suất. 

Ứng dụng thực tế của rơ le điện

Rơ le điện được sử dụng rộng rãi trong hầu hết các lĩnh vực kỹ thuật điện – điện tử và tự động hóa nhờ khả năng điều khiển linh hoạt, độ tin cậy cao và tính an toàn. Một số ứng dụng điển hình của rơ le:

• Trong công nghiệp: Rơ le điện từ và rơ le trung gian được dùng để điều khiển động cơ, bơm nước, máy nén khí, thang máy, dây chuyền sản xuất. Các rơ le bảo vệ và rơ le công suất đóng vai trò quan trọng trong hệ thống điện hạ thế và trung thế, giúp bảo vệ máy móc khỏi quá tải hoặc ngắn mạch.
• Trong dân dụng: Rơ le thời gian và rơ le nhiệt xuất hiện trong nhiều thiết bị như máy giặt, máy lạnh, bình nóng lạnh. Thiết bị giúp khởi động hoặc ngắt nguồn tự động, bảo vệ an toàn cho người sử dụng.
• Trong lĩnh vực giao thông – ô tô: Rơ le được dùng để điều khiển hệ thống đèn pha, xi nhan, còi, hệ thống khởi động và điều hòa trên xe. Ưu điểm là mạch điều khiển dòng nhỏ nhưng có thể điều khiển tải công suất lớn.
• Trong tự động hóa và IoT: Mô đun rơ le điện tử (relay module) được tích hợp trong Arduino, PLC, Raspberry Pi, dùng để điều khiển đèn, motor, thiết bị thông minh trong nhà ở và nhà máy.
• Trong năng lượng: Rơ le bảo vệ quá dòng, quá áp, thấp áp được sử dụng trong trạm biến áp và hệ thống điện mặt trời, đảm bảo an toàn cho cả nguồn lẫn tải.

Nhờ tính ứng dụng đa dạng, rơ le điện trở thành linh kiện không thể thiếu trong cả hệ thống điện công nghiệp lẫn dân dụng, góp phần nâng cao mức độ tự động hóa, giảm thiểu sự cố và tiết kiệm năng lượng. 

Những điều bạn nên biết khi lựa chọn và sử dụng mô đun rơ le

Nên chọn relay phù hợp với dòng tải của điện áp và dòng định mức 

Chọn loại tiếp điểm NO, NC hoặc có thể kết hợp tùy vào mục đích và nhu cầu sử dụng

Ưu điên nên chọn loại rơ le có độ bền cao, phù hợp chu kỳ đóng/ngắt 

Đảm bảo điều kiện môi trường, nhiệt độ, độ ẩm phù hợp 

Chọn mua mô đun rơ le từ nhà cung cấp uy tín để đảm bảo chất lượng và có chính sách bảo hành rõ ràng. 

Địa chỉ mua Rơ le chính hãng, uy tín tại Việt Nam

Nếu bạn đang tìm nơi mua rơ le chính hãng, Vũ Nguyên JSC là một trong những địa chỉ uy tín hàng đầu hiện nay. Được thành lập từ năm 2014, công ty chuyên nhập khẩu và phân phối thiết bị điện – tự động hóa, hợp tác với hơn 300 đối tác trong và ngoài nước. Toàn bộ sản phẩm rơ le đều có chứng từ CO, CQ, bảo hành chính hãng, giá thành cạnh tranh. 

Hotline: 028 3553 4567

Mail: sales@vunguyenjsc.com 

Top 5 câu hỏi được khách hàng quan tâm nhiều nhất 

Rơ le ký hiệu là gì?

• Trong mạch điện, rơ le thường ký hiệu bằng chữ K, đi kèm số thứ tự và các tiếp điểm NO/NC.

Rơ le còn có tên gọi khác không?

• Rơ le còn được gọi là Relay trong tiếng Anh, hoặc công tắc tự động trong ứng dụng thực tế.

Rơ le xung là gì?

• Rơ le xung (Pulse Relay) là loại chỉ thay đổi trạng thái tiếp điểm khi nhận được xung điện ngắn.

Rơ le điện tử khác gì với rơ le cơ khí?

• Rơ le điện tử (SSR) không có tiếp điểm cơ khí, hoạt động bằng linh kiện bán dẫn nên độ bền cao, đóng ngắt nhanh hơn so với rơ le điện từ cơ khí.

Mua mô đun rơ le tại Vũ Nguyên JSC có được bảo hành chính hãng không?

• Có. Vũ Nguyên JSC cung cấp rơ le chính hãng với chế độ bảo hành đầy đủ, đảm bảo quyền lợi khách hàng.